BATAVYA’DA OSMANLI BAŞ ŞEHBENDERLİĞİ: KURULUŞU, BAŞ ŞEHBENDER ALİ GALİB BEY VE LAYİHASI
Osmanlı Devleti’nin Hint Okyanusu’nda bulunan bölgelerle siyasi, dini ve ekonomik ilişkileri sınırlı dahi olsa kadimden beri mevcuttur. Bilhassa Tanzimat Dönemi’nde bu bölgelerde açılan şehbenderlikler ve tayin edilen şehbenderlerin faaliyetleri Osmanlı Devleti’nin söz konusu coğrafyaya ilgisini artırmıştır. Sultan II. Abdülhamid’in Pan-İslamizm siyaseti çerçevesinde Güney Asya Müslümanları hakkında topladığı bilgiler, Halife merkezli siyasetinin şekillenmesine katkı sağlamıştır. Bu çerçevede Bombay, Kalküta, Batavya gibi şehbenderliklerin faaliyetleri Güney Asya Müslümanları’nın Halife’ye olan bağlılık ve sempatisini geliştirirken Osmanlı Devleti’nin din, siyaset ve ekonomi politikalarına da yön vermiştir. Bu anlamda Sultan II. Abdülhamid’e sunulan layiha büyük önem arz etmektedir. Batavya Başşehbenderliği vazifesi ile Hint Okyanusu’nda yer alan adaların çoğunu dolaşan Ali Galib Bey tarafından hazırlanan bu layiha, Ali Galib’in Bombay’a tayininden sonra kaleme alınmıştır. Bölgede yaptığı geziler ve Müslüman ahali ile kurduğu temaslara deyinen Ali Galib Bey, Müslümanlar ile Halife arasında kurulması ihtiyacı hissedilen ilişkinin önemine dikkat çekmektedir. Çalışmada, Batavya ve Bombay Şehbenderliklerinin kuruluş ve faaliyetlerine temas edildikten sonra bahse konu layiha ışığında Osmanlı Başşehbenderi Ali Galib Bey’in bakışıyla Hint Okyanusu adalarının sosyo-ekonomik yapısı ve ticari ilişkilerine ışık tutulmaya çalışılacak, Osmanlı Devleti’nin Hint Okyanusu sularındaki ticari ve siyasi faaliyetlerine dair çalışmalara katkı sağlanacaktır.

Keywords
Osmanlı Devleti, Hint Okyanusu, Şehbenderlik, Ali Galib Bey, Pan-İslamizm.