Abstract


3-6 YAŞ ÇOCUĞA SAHİP EBEVEYNLERE YÖNELİK DUYGUSAL İSTİSMAR POTANSİYELİ ÖLÇEĞİNİN GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI
Bu çalışma, 3-6 yaş çocuğa sahip ebeveynlerin duygusal istismar potansiyellerini ölçmeye dönük bir ölçme aracının geliştirilmesi amaçlamaktadır. Araştırmanın çalışma grubunu, ölçme aracının geliştirilmesi için 3-6 yaş çocuğa sahip 357 ebeveyn oluşturmaktadır. Çalışma grubunda yer alan anne ve babalar olasılık dışı örnekleme yöntemlerinden homojen örnekleme yöntemi kullanılarak seçilmiştir. 3-6 yaş çocuğa sahip ebeveynlerin duygusal istismar potansiyellerini belirlemek amacıyla geliştirilen “3-6 yaş çocuğa sahip ebeveynlere yönelik duygusal istismar potansiyeli ölçeği”nin oluşturulması için öncelikler literatür taraması yapılmış ve daha önceki çalışmalarda geliştirilen ve uyarlanan ölçme araçları incelenmiştir. İncelenen ölçeklerden duygusal istismar potansiyeli konusunda ölçek geliştirmek amacıyla madde yazımına rehber olması amaçlanmıştır. Literatür taramasından sonra, 3-6 yaş çocuğa sahip ebeveynlerin duygusal istismar potansiyellerini tespit etmeye yönelik ölçek maddeleri oluşturmak amacıyla hedef kitleyi temsil edecek 3-6 yaş çocuğa sahip ve çocukları okul öncesi eğitime devam eden ebeveynlerle (n=50) oluşan örneklem grubundan çocuklarına nasıl davrandıkları konusunda görüşmelere yapılmıştır. Görüşmeler sonucu elde edilen verilere içerik analizi uygulanarak, duygusal istismar potansiyeline yönelik ifadeler de madde havuzuna eklemiştir. Hazırlanan maddelere, 5’li likert biçiminde oluşturulmuştur. İfadeler hiçbir zaman (1), nadiren (2), ara sıra (3), çoğu zaman (4), her zaman (5) şeklinde derecelendirilmektedir. Ölçek maddeleri hazırlanırken birden fazla sade ve anlaşılır olmasına, eşit oranda olumlu/olumsuz ifadeler içermesine, birden fazla görüş/duygu ve düşünce içermemesine dikkat edilmiştir. Ölçme aracı için öncelikle madde havuzu oluşturulmuş, maddeler alan uzmanlarınca incelenmiş ve ölçme aracındaki maddelerin kapsam geçerlik indeksi (KGİ) ,80 üzerinde bulunmuş ve kapsam geçerliğin sağlanmıştır Faktör analizine başlamadan önce, verilerin uygunluğunu saptamak için KMO değeri ,97 ve Bartlett testi sonucu (p=,000) olarak bulunmuştur. Bu sonuçlar, örneklem büyüklüğünün mükemmel; verilerin de faktör analizine uygun olduğu göstermektedir. Açımlayıcı faktör analizi sonucu 50 madde 2 faktörden oluşan ölçme aracında, 1. Alt boyut (nedensel) 29 maddeden oluşmakta ve toplam varyansın % 31,8’ini açıklamaktadır. 2. Alt boyut (önleyici) ise 21 maddeden oluşmakta ve toplam varyansın %28’ini açıklamaktadır. Nedensel alt boyutu, ebeveynlerin çocuklarına yönelik duygusal istismara neden olan davranışlarını ölçmektedir. Ölçme aracının nedensel alt boyutunda 29 madde yer almaktadır. Bu boyuttan elde edilecek, en düşük puan 29, en yüksek puan ise 145’dir. Nedensel alt boyutunda ters puanlanan madde yer almamaktadır. Yüksek puan ebeveynlerin, çocuklarına yönelik duygusal istismar potansiyellerinin yüksek olduğunu göstermektedir. Ölçme aracının önleyici alt boyutu ise, ebeveynlerin çocuklarına yönelik duygusal istismarı önleyici maddeleri içermektedir. Önleyici alt boyutunda 21 madde yer almaktadır. Maddelerin tamamı ters puanlanmaktadır. Bu boyuttan elde edilebilecek en düşük puan 21, en yüksek puan 105’dir. Yüksek puan ebeveynlerin çocuklarına yönelik duygusal istismarı önleme davranışlarının yüksek olduğunu göstermektedir. AFA sonucu elde edilen yapının doğruluğunu test etmek amacıyla DFA yapılmıştır. DFA’ya ilişkin bulgular incelendiğinde, 1. Faktörde yer alan maddelerin faktör yüklerinin ,84 ile , 48 arasında , 2. Faktörde yer alan maddelerin faktör yüklerinin ise ,50 ile ,85 arasında değiştiği görülmektedir. DFA sonucunda elde edilen t değerleri incelendiğinde, 1. Faktörde t değerlerinin 9,56 ile 19,73 arasında değiştiği, 2. Faktörde ise t değerlerinin 9,93 ile 19,57 arasında değiştiği bulgusuna ulaşılmıştır. Hesaplanan t değerlerinin 1,96’dan büyük olması ,05 düzeyinde, 2,58’den büyük olması ise ,01 düzeyinde anlamlı olduğunu göstermektedir (Jöreskog ve Sörbom, 1993; Kline, 2011). Bu bilgiler ışığında ölçme aracında yer alan maddeler ,01 düzeyinde anlamlıdır ve modelle uyumludur. Ölçeğin alt boyutlarına ilişkin güvenirlik katsayıları incelendiğinde ise, nedensellik ve önleyici alt boyutlarının cronbach alfa güvenirlik katsayıları ,96 olarak, ölçeğin tamamının güvenirlik katsayısı ise ,97 olarak hesaplanmıştır. AFA ve DFA sonuçları da ölçme aracının geçerli olduğunu göstermektedir. Tüm bu bulgulara dayanarak, “3-6 yaş çocuğa sahip ebeveynlere yönelik duygusal istismar potansiyeli ölçeği”nin geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu söylenebilir. 3-6 yaş çocuğa sahip ebeveynlerin, duygusal istismar potansiyellerinin değerlendirilmesinin, duygusal istismar alanında yapılacak çalışmalara ışık tutması açısından önemli olduğu düşünülmektedir.

Keywords
duygusal istismar, çocuk, aile, ölçek



References